مناظر و آثار مهم و دیدنی شهر کیوی (گیوی)(کوثر)

مناظر و آثار مهم و دیدنی شهر  کیوی (گیوی):  

Kivi Kuyu Givi

از مشخصات و ویژگی‌های شهر کیوی وجود مناظر طبیعی و کوههای مشجر و پارکهای زیباست از مناظر مهم و دیدنی و توریستی می‌توان آبگرم (ایستی سو)، و محیط دلپذیر و آرام منطقه و هوای لطیف کوهستان و مناطق زیبای طبیعی و اثرات شفابخش آبهای معدنی که همه ساله، در تابستان مسافران زیادی را از شهرهای بزرگ مخصوصاً تهران به خود جذب می‌کند، نام برد. از دیگر مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی، رستم داشی (سنگ رستم)، داش حمام (حمام سنگی)، سنج روپیر، یخچال طبیعی (بوزلوخ)، دربند روستای هواشانق، سرمستان یا سلمستان، دربند مشکول، منبر مشکول، پل فیروزآباد و سدهای خاکی از جمله سد خاکی قره قشلاق را می‌توان نام برد.

آبگرم (ایستی سو)

چشمه آبگرم در فاصله پنج کیلومتری شهر کیوی بر سر راه اردبیل - خلخال در بالای کوه واقع شده است. گرمای آب آن قریب 49 درجه سانتی‌گراد است که در آبش، بیضه می‌پزد[مستوفی، حمدالله، نزهه القلوب، اوایل قرن 7 ه‍ . ق]. در محل برای معالجه امراض پوستی و مفصلی مثل رماتیسم و درد مفاصل مفید خوانده می‌شود. میزان آبدهی آن کم است، به همین جهت خالی‌کردن و پرکردن آن ساعاتی به طول می‌انجامد. از کثرت حرارت ورود به استخر آن برای آدمی مشکل است به ویژه زمانی که انسان می‌خواهد به تدریج و یواش یواش وارد آن شود، به همین خاصر باید یکدفعه در آن فرو رفت و از  سوزش بدن راحت شد.

در اطراف آن قهوه‌خانه‌ها و دکانها در فصل تابستان احداث می‌شود که وسایل مورد نیاز مسافران را عرضه می‌دارد و در کنار چشمه نیز که به سینه بلندی قرار دارد، چادرهایی نصب کرده‌اند و به کسانیکه مایل به اقامت باشند، اجاره می‌دهند البته در کنار رودخانه نیز، قهوه‌خانه و چادرهایی برای پذیرایی از مسافران تازه از راه رسیده وجود دارد.

مدیریت چشمه معدنی آبگرم با اداره آبیاری می‌باشد. چشمه معدنی آبگرم دارای دو استخر زنانه و مردانه با تعدادی دوش می‌باشد، برای ورود به استخر باید بلیط ورود (2500 ریال) تهیه کرد.

امتیاز نصب چادر و احداث دکان و قهوه‌خانه هر سال از طرف اداره آبیاری استان به مزایده گذاشته می‌شود و افرادی که در مزایده برنده می‌شوند از امتیاز آن استفاده می‌کنند. از اواخر خرداد ماه تا اواسط شهریور ماه چشمه معدنی آبگرم خیلی پررونق می‌باشد.  

سنج روپیر (زنج روپیر)

یکی از مناظر مهم و دیدنی شهر گیوی زنج روپیر می‌باشد که در قسمت جنوب‌شرقی و شرق و در فاصله سه کیلومتری در بالای کوه قرار دارد. وجه تسمیه آن، این است که گویند دختری از اولیاء بوده و مورد حمله اشرار واقع شده و از خدا خواسته تا غیب شود تا بدست اشرار دستگیر نشود و آنها نتوانند به ناموس او تجاوز کنند. چون از اولیا بوده و خودش مومنه و عفیف و پاکیزه بوده، خدا نیز حاجت او را مستجاب نموده و در همانجا غیب شده است. چون دختری بوده که نامزد نداشته و ناکام در گذشته، به همین خاطر زنان و دختران محل در فصل بهار (سیزده بدر) و اوایل پاییز غذا تهیه کرده و به سنج روپیر می‌روند و در آنجا با مراسمی خاص عروسی جالبی راه می‌اندازند و از آن دختر تجلیل می‌کنند. چون با رقص و آواز و سنج به دیدار او می‌روند به پیری که با سنج می‌روند معروف است وسیله رفتن پای پیاده و استفاده از اسب و الاغ است و چون در بالای کوه قرار دارد وسیله نقلیه نمی‌تواند به آنجا برود، البته در نزدیکی آن معدن سنگی قرار دارد که برخی با ماشین لندرور به آنجا می‌روند و دوباره از آنجا با پای پیاده می‌روند.

پل فیروزآباد

این پل در بخش فیروز و ورودی روستای فیروزآباد در تاریخ 1312 ه‍.ش در زمان رضاخان خائن توسط آلمانیها طراحی و ساخته شده است. مصالحی که در ساخت این پل به کار رفته، سیمان، آهن، آرماتور، شن و ماسه است. رودهای روستاهای لیکوان، ایلخچی، سنگ‌آباد، شهر کیوی، هریس در روستای فیروزآباد به هم متصل شده و از زیر پل فیروزآباد می‌گذرند.

رستم داشی (سنگ رستم)

این سنگ در طرف شمال شرقی شهر کیوی بالاتر از جاده کیوی به خلخال در کوه ازنو (ازناب) واقع شده است. مردم افسانه‌ای درباره او ساخته‌اند : اینکه سنگ به آن بزرگی، سنگریزه کفش رستم پهلوان بوده و یا اینکه رستم این سنگ را خودش برداشته و به اینجا آورده است. روی این سنگ پهن و مسطح و هموار بوده و چوپانهای محل در قدیم روی آن و زیر آن می‌نشسته و غذا می‌خورده‌اند.

داش حمام

این حمام در طرف شرقی شهر گیوی میان باغات و کنار رودخانه کیوی چایی نزدیک دلیکلی داش واقع شده است. روز جمعه و شبهای هفته را مردان و سایر روزهای هفته زنان محل از این حمام جهت استحمام و نظافت استفاده می‌کردند تا اینکه در زمان شهرداری وقت آقای مختار جمیلی قرار بر این شد که روزهای دوشنبه و جمعه مردانه و بقیه روزها زنانه باشد. آب این حمام از دو چشمه، یکی گرم و دیگری سرد از میان سنگها تامین می‌شود. آب این حمام معدنی و برای رفع سنگ کلیه مفید است. برخی از اهالی شهر از آب گرم آن به خانه آورده و چایی درست می‌کنند. بعد از استحمام در این حمام برخلاف سایر حمام‌ها، حالت گرسنگی به انسان دست می‌دهد، در حالیکه در حمامهای دیگر انسان تشنه می‌شود. کل ساختمان این حمام از سنگ بوده و از تاریخچه و پیدایش آن اطلاع دقیقی در دست نیست. مرحوم کربلایی رسول عبداللهی در مرمّت و نظافت حمام خیلی زحمت می‌کشیده‌اند. و در حال حاضر آقای کمال بخشی و مومن عظیمیان و ... در نظافت آن زحمت می‌کشند.

دلیکلی داش (سنگ سوراخ)

این سنگ از نظر موقعیت جغرافیایی در شمال شرقی شهر در قسمت پایین جاده گیوی به خلخال در میان باغات (دربند) شهر واقع شده است. در این محل در آخرین چهارشنبه سوری دخترانی که عروسی نکرده‌اند و زنانی که صاحب فرزند نمی‌شوند جمع می‌شوند و نیّت می‌کنند و از این سوراخ عبور می‌کنند و اگر به آرزوهای خود رسیدند، سال بعد در همان محل وهمان زمان (آخرین چهارشنبه  سوری) به رقص و شادی می‌پردازند و شیرینی می‌دهند. از سوراخ این سنگ باغداران آب مورد نیاز خود را جهت آبیاری باغات خود عبور می‌دهند.

کورپی قولاغی

این پل قدیمی‌ترین پلی است که بر روی رودخانه کیوی چایی بسته شده است، این پل در سال 1359 توسط حق‌بین و با کمک اهالی شهر تجدید بنا شد و در قسمت جنوبی شهر و در میان باغها قرار گرفته است.

تزه کورپی (پل جدید)

ساخت این پل در سال 1377 توسط شرکت نصر جهاد شروع شد و در سال 2/3/1378 بعد از اتمام آسفالت‌ریزی و در هفته دولت 1378 افتتاح شد. از نظر موقعیت جغرافیایی در شرق و شمال شرق میان باغها واقع شده و در عمران آبادی باغهای کیوی نقش بسیار مهمی دارد. کلنگ این پل در زمان فرمانداری حسین کاپیتان به زمین زده شد. این پل کیوی را به قومنی گل و به روستاهای آق بلاغ و لمعه دشت و شهرستان خلخال وصل می‌کند.

● پارک‌های کیوی

-      پارک فدک: این پارک در زمان اقبال عباسی شهردار وقت کیوی و در سال 1375 به مساحت 30000 متر مربع در ضلع جنوب شرقی شهر در میان باغهای کیوی در کنار رودخانه کیوی چایی بعد از خریداری از مرحوم آقای ابراهیم رضایی، بنا گردید در این پارک وسایل بازی نیز وجود دارد و ساختمان کانون فرهنگی و هنری در این پاره واقع شده است که در عکس ملاحظه می‌شود. این پارک بزرگترین و در عین حال زیباترین پارک شهر به شمار می‌رود.

-      پارک محله‌ای  ورودی شهر از طرف خلخال (فضای سبز): در قسمت شمال شهر قرار داشته و در سال 1377 در زمان شهردار وقت (علی ایمانی) بنا گردید. این پارک با مساحت 700 متر مربع در نزدیکی باغهای چشمه که در بهار آب و هوای مطبوع و صفای خاصی به شهر می‌بخشد واقع شده است. محل اولیه این پارک قبلاً شرکت نفت (مرحوم مشهدی مجید اروجی) بوده است.

پارک شهر واقع در شهرک فرهنگیان

-      پارک شهر: در قست جنوبی شهر واقع در شهرک فرهنگیان با مساحت 1500 متر مربع در زمان آقای مختار جمیلی (شهردار وقت) احداث و در بیست ودوم بهمن 1380 افتتاح شد. این پارک در فصول بهار و تابستان تا اواسط پاییز از صبح تا ساعت 5/9 شب مورد استفاده بچه‌ها و خانم‌ها (ساکنین شهرک) و از ساعت 5/11 شب به بعد مورد استفاده آقایان قرار می‌گیرد. آقایان روی چمن یا روی صندلی‌های پارک نشسته و تا ساعت یک نصف شب به صبحت و گفتگو می‌پردازند.

آسیاب‌های آبی کیوی

از آب رودخانه کیوی چایی علاوه بر استفاده در آبیاری مزارع و باغات، در قدیم برای به کار انداختن آسیابهای آبی نیز استفاده می‌شده است. کیوی به خاطر داشتن آسیابهای آبی متعدد در منطقه خلخال و اردبیل ممتاز بوده است. آسیابهای آبی شهر کیوی در قدیم عبارتند از :

- عباس قوشا دگیرمانی        - اورغوّری پیرجان دگیر مانی                     - کرم دگیرمانی

- ایوب دگیرمانی                     - شاه دگیر مانی                                   - مَشَد دگیر مانی

- زنبورک دگیر مانی              - آسیاب مشهدی ابوالفضل بشارتی           - آسیاب مشهدی حیدر صادقی

این آسیابها، گندم‌های اهالی شهر و روستاهای اطراف را آرد می‌کردند. با وجود چنین آسیابهایی می‌توان تخمین زد که آب رودخانه کیوی چایی چقدر بوده است. یکی ا ز روشهای غیرمتداول و نامعمول تخمین جمعیت شهرها و مناطق ایران در گذشته می‌تواند بر پایه تعداد آسیابهای آن شهر و منطقه بوده باشد.

کوهی که در حال حاضر آموزش و پرورش بر روی آن بنا شده قبلاً به تپه دگیرمانچی گدوگی معروف بوده و شاگردان و پادویی‌های آسیابانها در این تپه منتظر ورود روستائیانی می‌شدند که برای آردکردن گندم‌های خود به این شهر می‌آمدند و هر کدام از اینها سعی می‌کردند روستایی را به آسیاب خودشان جهت آردکردن گندم ببرند.

■ منابع آب و چشمه‌های اطراف کیوی

منابع آب شهر در قدیم توسط چشمه‌های مختلف تامین می‌شد اهالی شهر از این چشمه‌ها جهت آشامیدن، نظافت و شستشوی لباس،گندم، ظروف استفاده می‌کردند.

چشمه‌های قدیم شهر عبارتند از :

چشمه‌هایی که در کوهها و دامنه‌های آن و حوالی شهر و کنار رودها و باغها قرار داشته و باغداران، کشاورزان و چوپانها از آن استفاده می‌نمایند عبارتند از :

- یارالی چشمه   - فاطما بولاغی   - آلمالی گوزه      - آل قولیلان بولاغی

- کونه‌می چشمه            - قارنا دره           - حاجی علی گوزه‌سی    - باش گوزه

- تربه     - پیره گولی         - گوی احمد        - ممیله بولاغی

- غلامعلی چمنی            - اللهی گولی      - پری بولاغی      - ممی بولاغی

- داش بولاغ        - خوس الدین      - آقابیگم بولاغی  - گیروه دره

- علی مردان چشمه‌سی  - رزیله (محبت باغی)       - درکش - قمیش گولی

- ترشنو  - ملّا گولی          - قاراقویون          - داش گول

- کولوشان          - بهمن بولاغی    - خارابالار           - خلش گولی

- هوندوه - جبجک - نازی بولاغی     - ملیک گولی

- نومرکش           - سویوخ بولاغ     - هیروبولاغی      - دمیرچی گولی

- توسباغا بولاغی            - تک آغاج           - چوکه دره         - اسبه‌ران نوئی

- کال قیه            - شورجالار         - وزین دره          

- مسلم آغاجی (سویودی)            - آقافتی بولاغی  - بیاکش

- نجفقلی گوزه‌سی         - هاشم بولاغی  - کربلایی رحیم سویودی  

- ایبیش بولاغی   -  قبله بولاغی    - فندیق لیق      

- ایت بولاغی      - چمچه خاتون    - بویور بولاغی    

● اسامی سنگهای معروف و قدیمی در شهر کیوی

سنگهایی که در شهر کیوی از قدیم بوده و هستند و برخی از آنها از بین رفته‌اند عبارتند از :

- باجی باجی داش

- رستم داشی

- دلیکلی داش

- قوشا داش

- داش حمام

- قرآن داشی

- شیطان کمر داشی

- قارانقوش قیه‌سی

- دستدر خوان داشی (سفره داشی)

- اتاق داشی

یاراویران داشی        

- صندل داشی

- شله قویان داشی

- قندیل داشی

- انوداشی

- توسباغا داشی

- حاجی ولی داشی

- سنیخ داش

     - قران داشی

 سایر جاذبه شهرستان گیوی

● منظره سرمستان (سلمستان)

سرمستان یکی دیگر از مناظر دیدنی و طبیعی شهر کیوی است و در فصل بهار شکوفه‌های رنگارنگ، گلهای طبیعی و عطرآگین محیط آنرا دلپذیر و خوشبو می‌کنند. آب آنجا خیلی سرد است و در اینجا شنگ (یملیک)، سبزیهای وحشی مثل (چول کاواری، چون گشنیجی، چول مرزه‌سی) و قارچ خوراکی (گوبه لک)، آویشن (کهلیک اوتی)، و ریواس (اوشقون) می‌روید. سرمستان محل اتراق چوپانها هنگام ظهر و گشت و گذار جوانان می‌باشد، و از نظر موقعیت جغرافیایی در شمال شهر بالای چشمه نزدیک کوه گوی یال (یال سبز) و درختان بید کربلایی رحیم (کلبه رحیم سویودی) قرار دارد.

● مرداب گنجگاه (گنجاه گولی)

این مرداب در فاصله 16 کیلومتری شهر کیوی و در شمال غربی روستای گنجگاه واقع شده است و از مناظر دیدنی منطقه به شمار می‌رود. این مرداب به صورت فصلی است و آب آن در تابستان خیلی کم می‌شود از آب آن برای آبیاری زمینهای زراعتی استفاده می‌نمایند. در فصل تابستان، جوانان روستاهای همجوار مثل گنجگاه، نصیرآباد، نیلق، ابلی علیا و سفلی و شهر گیوی در این مرداب شنا می‌کنند.

● سد خاکی قره قشلاق

این سد در سال 1379 در شمال روستای قره قشلاق با مدیریت جهاد کشاورزی گیوی و با نظرات مدیریت آب و خاک استان اردبیل و با پیمانکاری شرکت خدمات مهندسی آب و خاک اردبیل احداث شد. از آب این سد زمینهای زراعی اطراف روستای قره قشلاق آبیاری می‌شود و نقش خاصی در عمران آبادی و تولیدات کشاورزی این روستا دارد.

● منبر مشکول معروف به منبر عبدالله در روستای مشکول

منبر قدیمی مشکول به رنگ قهوه‌ای و از چوب ساخته شده و به اندازه  دارای چهار پله بوده و در بدنه آن آیت الکرسی با خط کوفی نوشته شده و نوع چوب آنرا برخی آبنوس تشخیص داده‌اند و تاریخ ساخت آن دقیقاً معلوم نیست بعضی به زمان عثمان و بعضی به دوره سلجوقیان نسبت می‌دهند. در این روستا علاوه بر منبر، آثار قلعه و غاری نیز در ضلع شمالی رودخانه قزل اوزن (آتاش) وجود دارد و قبرستان متروکة قدیمی بنام قبرستان اهل تسنن مشهور است.

منبع:وبلاگtourism2000